Zobacz wszystkie zdjęcia z galerii
Biała Góra
W rozwidleniu Wisły znajdziemy prawdziwą bramę Żuław. To niezwykłe miejsce na przestrzeni kilku wieków zaskakująco często budziło zainteresowanie bogini Historii. Średniowieczny gród, który zniknął, walka o władanie największym szlakiem wodnym XVI-wiecznej Europy, szwedzkie szańce i granica między trzema państwami w XX-leciu międzywojennym – czekają na nas w Białej Górze.
Płynąc Wielką Pętlą Żuławską dobijamy do nowiutkiej przystani nieopodal ujścia do Nogatu rzeki Liwy. Na wprost możemy zobaczyć wielkie wodne wrota, obecnie nieużywane i stale podniesione, którymi można wypłynąć na wody rzeki Liwy. Inna jej nazwa, Stary Nogat, jest najlepszym świadectwem tego, że w czasach przedkrzyżackich układ wód w tym wodnym węźle wyglądał zupełnie inaczej. Zapewne dlatego do dziś trudno ustalić precyzyjną lokalizację legendarnego grodu Zantyr, skąd cysterski biskup Chrystian trzydzieści lat przed Krzyżakami ewangelizował Prusów. Rycerze zakonni zadbali o to, by po siedzibie konkurencji nie został kamień na kamieniu, a swoją stolicę - Malbork - wybudowali zaledwie kilkanaście kilometrów dalej.
Inną bitwę - choć nie dosłownie - Zakon Krzyżacki stoczył w okolicach dzisiejszej Białej Góry z Gdańskiem. Przez kilkadziesiąt lat rywalizacji handlowej doszło tu do kilkukrotnej zmiany biegu rzeki, co zresztą przyczyniło się do jej rozregulowania. Dopiero prace nad wielkim Przekopem Wisły uspokoiły Nogat i 85 procent wód skierowały w lewe koryto. Imponująca rozmiarami i czarująca neogotycką architekturą śluza, sterująca ujściem królowej naszych rzek, wciąż budzi podziw dla inżynierii hydrotechnicznej z przełomu XIX i XX wieku i pozostaje najważniejszą budowlą tych okolic. Kolejne potęgi doskonale rozumiały strategiczne znaczenie Cypla Mątawskiego, czyli najbardziej wysuniętej na południe części Żuław Wiślanych. W okolicy Białej Góry znajdziemy ślady dawnych umocnień z okresu potopu szwedzkiego. Niezwykłą pamiątką z czasów międzywojennych jest kamień pozostawiony na wałach naprzeciw śluzy w miejscu dawnego Trójstyku - granicy Polski, niemieckich Prus Wschodnich i Wolnego Miasta Gdańska.
Po czasach świetności Zantyru dość długo w okolicy istniały tylko przeprawa promowa i karczma. Wieś Biała Góra leży w pewnym oddaleniu od rzecznego węzła, bliżej dużego wzniesienia na prawym brzegu Liwy, od którego zresztą wzięła swoją nazwę. Na południe od Białej Góry wzdłuż rzeki ciągnie się urokliwy rezerwat przyrody, od wschodniej strony możemy znaleźć kamień z krzyżem pruskim, upamiętniający niemieckie zwycięstwo w plebiscycie z 1920 roku. Przed wojną był on wkomponowany w gigantyczny dwunastometrowy obelisk, pod którym od 1930 roku odbywały się narodowe mityngi Niemców, zwłaszcza z udziałem członków Hitlerjugend. Nieopodal w lesie zachowały się pozostałości po strzelnicy hitlerowskiej młodzieżówki. W innym miejscu widać kolejny dowód bliskości Żuław - niewielki cmentarz mennonicki z charakterystycznymi stellami i motywem ściętego drzewa.
Postój w Białej Górze to bardzo dobry pomysł. Wygodna przystań zaraz przy śluzie, kilkaset metrów do wsi ze sklepem i sporym placem zabaw przy remizie, tyle samo przez most w drugą stronę na Cypel Mątowski z możliwością wyprawy do wsi Piekło i kolejnego rezerwatu w Lesie Mątawskim - to kolejna wielka pętla, tym razem do pieszego zwiedzania. Mimo że ta okolica pod wpływem historii i naury doświadczyła wielu przeobrażeń, jedno wciąż pozostaje takie samo - nieodmiennie tu zaczynają się Żuławy.
Wszystkie zdjęcia w serwisie objęte są prawami autorskimi. Powielanie ich, kopiowanie, udostępnianie bez zgody autora zabronione.
Partnerzy witryny Pętla Żuław
