Zobacz wszystkie zdjęcia z galerii
Żuławy
Wisła, jak każda duża i poważna rzeka, uchodzi do morza deltą. Wewnątrz niej usadowiły się Żuławy Wiślane, jedyne miejsce w Polsce, którego jedna czwarta powierzchni znajduje się poniżej poziomu morza. W tej niezwykłej krainie człowiek od czasów prehistorycznych próbuje ujarzmić naturę, a rezultatem tej walki jest niesamowity krajobraz, pełen kanałów, szlaków wodnych, urządzeń retencyjnych, zwodzonych mostów i zabytków hydrotechniki. Dlatego Żuławy, które leżą w trójkącie, wyznaczonym przez objęcia Wisły, jej prawej odnogi - Nogatu i linii brzegowej Zalewu Wiślanego, w pełnej krasie objawiają się od strony wody.
Żuławy Wiślane od zawsze stanowiły klucz do Bałtyku. Cenne ze względu na żyzne gleby i soczyste pastwiska, stanowiły też łakomy kąsek dla każdego, kto chciał zapanować nad ujściem Wisły. Wiedzieli to już Prusowie, u ujścia Nogatu zakładając bogaty gród - Truso. Ten sam manewr powtórzyli pod koniec XIII wieku Krzyżacy, lokując prawie w tym samym miejscu Elbląg, który miał być odpowiedzią handlową na dominację Gdańska. W trzecim wierzchołku trójkąta żuławskiego, znajdziemy kolejne zaginione miasto - pomorski Zantyr, pierwszą siedzibę cysterskiego biskupa Chrystiana, który przed Krzyżakami z powodzeniem i bez ofiar nawracał Prusów. Jego gród zniknął, ponieważ rycerze Zakonu po drugiej stronie Nogatu postanowili założyć swą nową stolicę - Malbork.
Historia Żuław to przede wszystkim dzieje zmagań człowieka z naturą. Obszar ujścia Wisły dość dynamicznie zmienia się od pięciu tysięcy lat, co najlepiej ilustruje kształtowanie się Mierzei Wiślanej i linii brzegowej Zalewu Wiślanego. Ponieważ najważniejszym zadaniem człowieka w tym rejonie było ujarzmianie wody, już od czasów średniowiecza osiedlali się tu przybysze z innych części Europy, którzy znali się na trudnej sztuce irygacji i melioracji. Od XVI wieku pochodzili przeważnie z terenów Niderlandów, stąd na określenie ludności napływowej na Żuławach Wiślanych pojawiła się nazwa Olędrzy. Większość stopiła się w tyglu historii w jedną społeczność i kulturę, ale silne piętno na niej odcisnęli też dochowujący wiary i obyczaju członkowie odrębnego odłamu protestantyzmu - mennonici, którzy od końca XVIII wieku zaczęli znikać ze swoich wiosek, ponieważ musieli odmawiać służby wojskowej w armii Prus i często wybierali emigrację.
Co ciekawe, Żuławy leżą niejako w cieniu większych miast: Gdańska, Elbląga czy nawet Malborka, ale na ich obszarze brak większych skupisk ludności. Największe miasto, Nowy Dwór Gdański, liczy sobie około dziesięć tysięcy mieszkańców. Dominuje tu pejzaż prowincjonalny, rolniczy, z niespotykaną w innych miejscach w Polsce liczbą kanałów, przekopów, rowów melioracyjnych i innych cieków wodnych - ich liczbę szacuje się na około 15 tysięcy km, co na powierzchni regionu liczącej 2500 kilometrów kwadratowych daje efekt największej gęstości sieci rzecznej w kraju. Brak tu może zabytków na miarę Malborka czy Gdańska, ale Żuławy mają swój architektoniczny specjał - szachulcowy dom podcieniowy (przybył tu wraz z osadnikami olęderskimi) z wielką werandą na parterze, wpuszczoną w bryłę budynku. Wraz z cmentarzami mennonickimi, których poza deltą Wisły i Doliną Kwidzyńską nie spotka się nigdzie indziej, stanowią one podstawę krajobrazu Żuław, nie licząc oczywiście mostów zwodzonych, przepustów, śluz, faszyn i innych świadectw zdobywania lądu kosztem wody.
Żuławy to równinny teren, płaski, lecz opadający coraz niżej w miarę zbliżania się do Zalewu Wiślanego. Choć wysokość terenu nad poziomem morza na całych Żuławach najczęściej nie przekracza 10 metrów, większość obszaru depresyjnego koncentruje się w okolicach Jeziora Drużno na Żuławach Elbląskich. To tam leży najniżej położony punkt w Polsce, -1,8 metra p.p.m. w Raczkach Elbląskich. Myliłby się jednak, kto powiedziałby, że pejzaż Żuław jest monotonny. Inaczej wyglądają okolice Żuław Gdańskich, położone pomiędzy Motławą i Szkarpawą, pełne zdobiących okolicę szlaków wodnych i urządzeń hydrotechnicznych, inaczej Żuławy Wielkie pomiędzy Wisłą i Nogatem, z polami i wioskami poprzecinanymi rowami melioracyjnymi i z panującą na tych polach wierzbą, inaczej wreszcie jest w okolicach Jeziora Drużno, na Żuławach Elbląskich na wschód od Nogatu, porosłych trzciną, z wielkim bogactwem wodnego ptactwa. Jedno jest pewne - na Żuławach króluje woda, prawdziwa stolica tej krainy.
Wszystkie zdjęcia w serwisie objęte są prawami autorskimi. Powielanie ich, kopiowanie, udostępnianie bez zgody autora zabronione.
Partnerzy witryny Pętla Żuław
